کۆچکاری گریل کی بهترە؟ گازی یان کۆڵەسۆنی

وەکوو شێوازێکی گشتگیری پێشکەوتنی گریلەکردن، گریلەکردن لە ماوەی چەند سەدەیەکی دا هەڵگرتووەتەوە کە نهێنی چۆن گۆشت بپزێنیت وەکوو لە ماڵەوە بەڵکوو لە کارگە، هۆتێل و کۆمپانیاکانی خۆرەکەوەشدا. لەبەر ئەوەی داواکاری گۆشتە گریلەکراوەکان زیاد دەبێت، بەکارهێنەران هەر بەر لە چۆنیتی و سەلامەتی گۆشتەکاندا هەڵدەسەن، ئەمەش بۆ سەیران و بەرهەم بەرەو پرسیارێکی گرنگ دەگەڕێتەوە: ئایا کۆرەکی توند توند کردن دروستە؟

ئەمەش بەحثەکە دەگەڕێتەوە: ئایا گریلەکردنی زەیتی زیانبارە؟ کێ چۆن گریلەیەکی بەرچاوە؟ ئەگەر تۆ دەسکەوتی کۆرەکی توند توند کردن دابنێیت یان خۆشیت دێت گۆشتی گریلەکراو، ناتوانیت بێیت لە ئەو دوو جۆرە گریلەکردنەوە: گاز و زەیتی. نهێنی چۆنیتی تەمەنەکە ناکەنەوە، بەڵکوو لە سەلامەتیش دەگۆڕن بریتانی، ئاسانی و کارامایی لە مەطبخ . ئێمە دەچین لە چاوەڕوانی مەطبخی کۆمەڵیەوە، کەمکاری لە ئەوە دەکات کە تۆ ڕاستەوخۆ بیربکەیتەوە لەسەر ڕێگەکانی کۆڵکردن و هەڵبژێری باشترین کۆڵەکانی کۆمەڵی .

ئایا جۆری کۆڵەکە دەربارەی بەریتانی دەبێت؟

بەپێی ئینستیتوتی نەتەوەیی سەرطانی ئەمریکا (NCI, 2024)، کۆڵکردن دەستگەیشتنی بەرەو زۆربوونی گەرمی و دوست دەکات، کە دەتوانێت کوالیتیە تەغذییەکەی بگۆڕێت. ئەم پرۆسەیە دەتوانێت ببێتە هۆی دروستبوونی کارسینۆجەنەکان وەک ئامینەکانی سیکلیکی هیترۆ (HCAs) û هیدرۆکاربۆنە ئارۆماتیکی چندسەرەکە (PAHs) , کە بە ئاسانی لە ماوەی پزیشکردنی بە زۆربوونی گەرمی دروست دەبن.

لەکاتێکدا کۆڵکردن فایدەکانی لە بری ئەوەی چۆنیەتی کمتر و شیرینی زۆرتر دەبێت، بەکارهێنانی هەڵە یان هەڵبژاردنی ئامێرەکان خطرەکانی بەریتانی دی زیاد دەکات.

بۆ بەشی داڵەپەستانییەکان، ئەمە تەنها بابەتێکی مامۆستایەتی نییە. داڵەپەستانەکان دەبێت سەلامەتی خواردنی تەندروستیانە و ڕووبەری کارکردنەکەیان تێکبەربن. لەکاتێکدا کە گەشتووەکان زیاتر لە خەمگەری و فایدەی خواردنی کۆڵکرەوە دەبین، کاروبارەکانی کە سەلامەتی کۆڵکردنیان دەرکەوێت چەکی پێشبازیان دەبێت، کە ئەمەش هەڵبژاردنی ئامێرەکانیان بە دۆزەخەکی دادەنێت.

سەلامەتی کۆڵکردنی کۆڵبار و گاز

کۆڵکردنی کۆڵبار زیانبارە؟

لێکۆڵینەوە زۆرجار لە کۆڵکردنی کۆڵبار دەست پێدەکات، کە بە وردی لەگەر کۆڵکردنی کۆڵبار و باربیکیوی کلاسیک دەگەرێتەوە. بەڵام، لە نۆکتەی سەلامەتییەوە، زۆر بابەتی سختی پێش دەخات. کۆڵکردنی گۆشت لەسەر کۆڵباری تەندروستی تەجاری زۆرجار واتە کارکردن لەگەر گەرمی زۆر؛ گەرمی دەگاتە سەرووی ٣٠٠℃. لەو هەڵگەیانەدا، ئامینەکانی هیتەرو سایکلیک (HCA) و ھیدروکاربۆنە ئارۆماتیکییە چەند ڕەگەزەکان (PAH) زۆرتر دەستدەکەون. ئەم کۆمەڵە موادەی کە لە کاتێکدا چەربەری لەسەر کۆڵە گەرمەکان دەبڕێت، بە گۆڕانکارییەکانی DNA و زیادبوونی خەمگەری سەرطان هاوسنگاندراوە.

لەگەڵ ئەوەشدا، کۆڵەکی گریل کردن ڕووبارێکی زۆری دەستخەر بەر دەکەن. لە جیهانی کاری کە کۆمەڵێکی زۆر هەیە، بەرگەی دەرەوەی ئەم تورمەیانە زیاد دەبێت، کە هەم بۆ خەریدکاران و هەمیش بۆ کارمەندا سەیری دەکات. گەرچی خۆی کۆڵەک توریست نییە، بەڵام بەرکەوتوانەکانی سووتاندنی خۆی نەگونجاوە بە باوەڕ کردن.

ئایا گریلە گازییەکان بەرگریانە بۆ گریل کردن؟

گریلە گازییەکان، لە بەرامبەردا، ئەوەندەیەک و کۆنتڕۆڵ دەدەن. لەگەڵ دەرچوونەکانی داواکراو، شێفەکان دەتوانن گەرمی پێشوو بەن ١٩٠ تا ٢٤٠ سەلیزی دەگەن، کە کۆمەڵێکی کۆدۆنە بۆ دەرکردن بێت چەونەوەی زۆر. ئەمەش ڕووەردانی HCA و PAHs کەم دەکات، کە گریلە گازییەکانی خەزمی کاری بۆ کۆمەڵێکی زۆر لە کارە کۆمەڵایەتییەکان هێندەتر بەرگریانە.

لەڕاستی، گریلەکانی گاز کەمتر دود دەکەن و لە شووەکانی سەرەتی کمتر دەبێت، ئەمەش دەبێتە هۆی بەهێزکردنی کوالیتی هەوای کۆشکە پیشەخانەییەکان. لەچاوەڕوانی کارکردنەوە، ئەم کاراییە سەرفیشکردنی خواردن و کوالیتیەکی یەکسانی دەسەڵات دەکات کە بەشێکی سەرەکی بۆ پیشەخانەکان، هۆتەلەکان و بەرهەمەکانی خۆردنی نهێنییە. هەرچەندە خۆی خواردن لە چیا کەمترە بەڵام کۆمەڵە لە ئاسایش و توانا دەبێتە هۆی ئەوەی گەمارۆکارانی چەمی گازی بەکاربهێنن.

جۆری گریلە تەنها شایەنیەک نییە کە دەبێتە هۆی سەلامەتی مرۆڤ، ئەوەی کە دەپەرە بەهێزترە.

١. گۆشتی سوور و پرۆسەکراو: گۆشتی گۆشە، گۆشتی خوێ، گۆشتی گەری، هۆت دۆگ و کۆڵبەس دەبێتە هۆی خەمگەریەکان، بەتایبەتی کاتێک سەریان دەسووتێت. نیوەی بەرزتری چەربی لە شووەکان و زیاتر دەبێتە هۆی دەرچوونی موادی کارسینۆجین.

٢. گۆشتی مرغ و مەرکەزی دریاوی: پرۆتینەکانی چەربی کەمتر وەک گۆشتی مرغ، گۆشتی هۆرز و ماهی دەبێتە هۆی دروستکردنی موادی کارسینۆجینی کمتر و باشتر دەگونجێت بە منووەکانی سەلامەتی.

3. میوە و سەبزی: پیتەکان و میوەکانی توندکراو هیچ HCA یان PAH یان دەهێنن. بەڵکو میوە و سەبزییەکانی توندکراو الیاف، ئەنتی ئۆکسیدان و فیتۆکیمیاڵ دەهێنن کە بەرگری لە نەخۆشییەکان دەکەن.

هەندێک تێبینی چالاکاری دەتوانێت خطرەکە کەم بکاتەوە: دەرمانکردنی گۆشتەکان پێش پیتکردن، کوڵاندنی خۆراکەکان بۆ توندکردنی زووتر و دووبارە دەستکاریکردنیان بۆ کەمکردنەوەی توندبوون. ئەم تەکنیکانە دەریدەخەن کە دەتوانرێت خۆراکی سەلامەتتر لە هەر دوو جۆری گریلی کۆماری و گازی کۆماری بەدەست بێنیت، بە شێوەیەکێ کە هەڵبژاردنی خۆراکەکان بە تاکتیکی بێت.

گریلی کۆماری چارکۆڵی و گریلی کۆماری گازی

بۆ کۆمەڵەکانی باربیکیو کە ڕاستی و توندیی دودەیان زۆر گرنگ دەبینن، گریلەکانی باربیکیوی چارکۆڵی کۆماری هێشتا گرینگن. دەتوانێت دەرچوونێکی چارکۆڵی تایبەت بە میوانەکانتان هەبێت لە ڕێگەی شێوازە کۆنەکانی پێشکەوتن. لە کۆمەڵێکدا دامەزراندنیان ئاسانترە، بۆ ئەوەی بۆ کاروبارە بچوکەکان یان شوێنەکانی دەرەوەی خواردن ڕوونتر بێت.

لەکاتێکدا، کڕینی ئەم گریلە سیاهانە دەبێتە هۆی ئەوەی بیر لەو پێداویستییانە بکەیت کە بەڵاتر و لێکۆڵینەوە دەکەن، وەکو بەڕێوەبردنی دەرکردنی خۆڵ، پلانی کردنی سیستەمی داڕۆژاندنی ئاسمانی لەسەر دیمەنی ئاچەڵەکان، و دروستکردنی دیمەنی ئاسمانی تەجارتی، بۆ ئەوەی مامەڵە لەگەڵ دانەوەکانی ئاسایشی بەپێی ئەو خە dangerەیەی کارمەندانەوە بەهۆی دووی و ئاچی کۆتەڵەوە دەکرێت. بۆ سەرکۆکان، تەنها چارەسەر لەوەدایە کە بەهەرەمەتی لە چۆنییەتییەکە وەربگرن لەکاتێکدا هەڵوەشاندنەوەی هەنگاڵەکانی تەندروستی و ئاسایشی دا.

گریلە گازییە تەجارتییەکان بۆ هەڵبژاردنی سەرەکی زۆربەی مەزگەوتە پیشەیییەکان بوونەتەوە لەبەر ئەوەی کاریگەری خێرخوازیانە لەنێو تەندروستی، کارایی و بەدەستهێنانی دا دەکەن. گریلە گازییە تەجارتییەکان لە گریلە سیاهەکانی کۆنترەوە جیاوازن، ئەمەش دەبێتە هۆی ئەوەی سەرکۆکان بتوانن کۆنتڕۆڵی گەرمییەکانیان بە تەواوی داڕێژن، کە ئەمەش لە ئاستی وردییەکانی خزمەتگوزارییە زۆرەکاندا وەکو هۆتێلان، رەستۆرانەکان و مەزگەوتەکانی گشتییەکاندا گرینگە.

ئەم یەكتۆرییە دەبەژێنی دەکات کە گوشتەکانی سەریلێن بە هەموو بەشێکی یەکسان بپەرێنن، خەمگەرییەکانی لە زیادە بپەرێنەوە کەم دەکاتەوە و لەگەڵ ئەوەشدا دەمەزرێن و شێوەی گوشتەکە هەڵدەگرێتەوە. یەکێکی تر لە فایدە گرینگەکانی تەندروستی ئەوەیە کە کارسینۆجەنەکان کە لە کاتی سەریلێناندا دروست دەبنەوە کەمتر دەبنەوە بەهەڵگەڕاندن بەرامبەر سیستەمە چەولەکانە. کەمترین دودەوە نەکەو دەربەستی دروستبوونی دانە هەڵوەشێنەرە زیانبارەکان کە لەگەڵ سەریلێناندا تێکەڵ دەبنەوە بەڵکو لەناو کۆمەڵێکی کاری کۆمەڵەیەکی ئاسایشتر بۆ کارمەنەکانی مەطبخ و دەورگەیەکی خۆشەویستتر بۆ خواردن بۆ مامەڵەکاران دروست دەکات.

لەکاتێکدا ڕاستە گریلە گازیە کۆمەڵییەکان هەڵوەشێنەرەکانی پێشخستن و داهێنانی زیاتر و داهێنانی سیستەمی ڕۆژانە دەوێت، بەڵام فایدەکانی درێژخایەنەکان زۆرجار زیاترە لە هەڵوەشێنانەکان. کاراییەکەیان، گەمارۆیان بە ئاسایشی مەطبخی کۆمەڵی و تواناییان بۆ بەرهەم هێنانی شێوەیەکی تەندروستتری باربیکیو کاریگەریەکی باشیان هەیە تەختەی پێکدێن بۆ بەرهەم هێنانی بۆ بەرهەمە کۆمەڵییەکان. بۆ دوکانەکانی کەباب کە ئامێرێکی بەدەستچوونەوە دەدۆزن کە یارمەتی لێدەگەرێت بۆ سەریلێنانی تەندروستی بەبێ دەرکردنی بەرەوپێش و کوالیتەیەکان، گریلە گازیەکان هەر لەماوەیەکی درێژدا هەڵبژاردەیەکی باشترن.

تیپەکانی سەریلێنانی تەندروست و هەڵبژاردنی گریلەی ڕاستەقینە

چی دەمانەوێت لە ماڵەوە بەرگەری لە وێژەی گەشتی بکەیت یان دەوڵەخانەیەکی چالاکی دابەشکەری تەیارکردنی خۆراک بەڕێوەبەریت، تەرکیبکردنی چالاکی تەیارکردنی خۆراک بە ئامێرەکانی تەیارکردنی ڕاستەقینە دەتوانێت بەرگەری گوشت و نەخۆشەکان بە ئاسانترین ڕێگە و بەدەرەوەی کەمتر و شێوازێکی زۆرتر بەرز بکەیتەوە. ئەمەش چەند گرێبەستێکە:

چالاکی تەیارکردنی خۆراکی ساغدەرەوە بەکاربێنە: ڕووی چۆبەڵەکان لە گوشتەکان کۆن بکە، پێش ئەوەی خۆراک بپەرێنیت گوشتەکان بە مارینێد (Marinate) بەکاربێنە، خۆراکەکان زۆرجار بگۆڕەوە، و هەوڵبەرگەری کەلوپەل یان میوەکان بەرگەری بکەن. ئەم گامانە سادە دەتوانێت کۆمەڵێک لە ئامێرە زیانبارەکان کە لەگەڵ تەیارکردنی خۆراک بە تەپەڕی زۆر هاوسنگەوە کەم بکەنەوە.

بەکارهێنانی فایدەی گریلە گازیە کۆمەڵییەکان : لەگەڵ کۆنتڕۆڵی تەپەڕی ڕاستەقینە و کەمکردنەوەی دوست، گریلی گازی دەوڵەتی دەتوانێت ئەو ئەنجامانەی کە ساغدەرەوەن بە ئاسانی زۆرتر بەدەست بێنیت. ئەمەش بەتایبەت لە زۆر نیازە بۆ هۆتێلەکان، رەستۆرانتە زنجیرەییەکان و مەطبخە دەوڵەتییەکان کە ئاسانکاری و پاکی خۆراک دەبەستنەوە.

شێوازی کۆنەکان بپارێزە لە گریلە چیاکانی دەوڵەتیەکان : بۆ کۆمپانیاکانی سەرچەمی دڵنیایی فلەڤۆر، یەکەکی کۆماری چارکۆلی باربیکیو گریل دەکات بۆ ئەو کارەکتەرە شۆرەی سەرسوڕهێنەر کە میوانان دوست دەوێت. کۆمەڵێک ڕێکخستنیش دەکات بۆ بەرھەڵگرتنی گەرمی، دەرچوون، ئاسایشی و لێکجێکردن.

لە کۆتاییدا، هیچ شێوەیەکی تەنها بەرگەری سەلامەت نییە. باشترین هەڵبژاردن بە ئامانجەکانت دەبێت: یەکسانی و ئاسایشی دەگەڕێتەوە بۆ سیستەمە گازییەکان، لەکاتێکدا فلەڤۆر و سنت دەگەڕێتەوە بۆ چارکۆل. هاوبەشکردنی گریلی ڕاستەقینە لەگەڵ شێوەی باشترین پەختکردن دەکات بۆ ئەوەی باربیکیو هەردووکی خۆش و پاڵناوبانگ بمانێت.